🖊مسعود کاظمیان، کارشناس امنیت ملی در یادداشتی برای جماران نوشت:
🔘 در اندیشه اسلامی، مفهوم حق‌الناس از یک اصطلاح صرفاً حقوقی فراتر می‌رود و ستون فقرات عدالت اجتماعی و ضامن مشروعیت حکومت‌ها به شمار می‌آید. این مفهوم در فقه شیعه، نه‌تنها بر حق‌الله (حقوق خداوند) مقدم است، بلکه تضییع آن با توبه و عبادت جبران‌پذیر نیست؛ مگر اینکه صاحب حق رضایت دهد. این نگرش ریشه در آموزه‌های قرآنی دارد که ظلم به دیگران را بزرگترین گناه اجتماعی می‌داند.
🔘 بازخوانی واقعه عاشورا، تنها مروری بر یک رویداد تاریخی نیست، بلکه نگاهی به یک مکتب زنده است که در آن، امام حسین (ع) در برابر ظلم ایستاد و پاسداری از حقوق مردم، حتی مخالفان خود، را وظیفه‌ای الهی دانست. این اصل، امروزه در قالب مفاهیمی چون «حق‌الناس سیاسی» و «حقوق بنیادین بشر» متجلی می‌شود که شامل حق انتخاب، حق آزادی بیان، حق امنیت حیثیتی و حق تعیین سرنوشت است.
🔘 حق‌الناس در فقه امامیه به مجموعه‌ای از حقوق اشاره دارد که به افراد یا گروه‌های اجتماعی تعلق دارد و نقض آن، به منزله شکستن یک عهد الهی است. تمایز اساسی آن با حق‌الله در این است که حق‌الله با توبه و اعمال عبادی قابل جبران است، اما حق‌الناس بدون جلب رضایت صاحب حق بخشوده نمی‌شود. بر اساس روایتی از امام علی (ع)، ظلم به مردم سه پیامد ویرانگر دارد: سلب امنیت، زوال اعتماد و فروپاشی مشروعیت حاکم. به‌ویژه در حوزه سیاسی، تضییع حقوق مردم نوعی پیچیده از ظلم است که هم کرامت فردی را در هم می‌شکند و هم ساختار اجتماعی را تضعیف می‌کند.
🔘حق‌الناس تنها به مسائل مالی محدود نمی‌شود و ابعاد وسیعی از روابط اجتماعی را در برمی‌گیرد. این حقوق به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
حقوق مالی: شامل مواردی مانند سرقت، کم‌فروشی، ربا، رشوه، اختلاس، تصرف غیرمجاز در اموال دیگران و حتی اتلاف وقت.
حقوق جانی: شامل هرگونه آسیب رساندن یا تهدید به جان افراد.
حقوق حیثیتی و آبرویی: این نوع از حق‌الناس، بالاترین اهمیت را دارد و شامل غیبت، تهمت، افترا، تمسخر، افشای اسرار، زخم‌زبان و تحقیر افراد است.
🔘سیره امام حسین (ع) نشان می‌دهد که ایشان، حق‌الناس را محدود به مسائل مالی نمی‌دانستند و آن را شامل حق انتخاب، آزادی اندیشه و امنیت مخالفان نیز می‌دیدند. پیش از واقعه کربلا، امام در پاسخ به نامه‌های مردم کوفه، صراحتاً بیان کردند که مشروعیت حکومت وابسته به خواست و بیعت مردم است و ایشان بیعت اجباری را نمی‌پذیرند. این موضع‌گیری، تأکیدی عمیق بر حق تعیین سرنوشت مردم است.
🔘 در اوج اختلاف با سپاه حر، امام حسین (ع) دستور دادند که به آنان و حتی اسب‌هایشان آب داده شود. این اقدام، نمادی از رعایت حق حیات و حق برخورد انسانی با مخالفان است. از دیدگاه شهید مطهری، قیام امام حسین (ع) صرفاً یک مبارزه سیاسی نبود، بلکه تلاشی برای بازگرداندن مردم به جایگاه حقیقی خود به‌عنوان صاحبان حق در حکومت بود. مخالفت امام با بیعت اجباری یزید، در حقیقت دفاعی قاطع از حق‌الناس سیاسی بود.
🔘 «حق‌الناس سیاسی» در تعریف حقوقی امروز، مجموعه‌ای از حقوق شهروندی است که مشارکت آزادانه، رقابت منصفانه و امنیت سیاسی شهروندان را تضمین می‌کند. این مفهوم در فقه اسلامی نیز جایگاهی محکم دارد. یکی از اصلی‌ترین مصادیق آن، حق مشارکت در انتخابات و تعیین سرنوشت سیاسی است که در اسناد بین‌المللی حقوق بشر نیز به رسمیت شناخته شده است. تضییع این حقوق، چه در عاشورای ۱۴۰۰ سال پیش و چه در جهان امروز، نتایجی یکسان به دنبال دارد: بی‌اعتمادی عمومی، تضعیف مشارکت اجتماعی و زمینه‌سازی برای استبداد.
☑️ مکتب عاشورا، علاوه بر ابعاد تاریخی و مذهبی، حامل درس‌های راهبردی برای جوامع معاصر است. رعایت اصول حق‌الناس و کرامت انسانی در عرصه سیاست، مبنایی برای عدالت، مشروعیت و ثبات اجتماعی فراهم می‌آورد. در ادامه، با نگاهی به واقعیت‌های امروز، این درس‌ها بسط داده می‌شوند👇👇👇
https://www.jamaran.news/fa/tiny/news-1678377
🇮🇷🏴 @jamarannews
