🖊محمدحسین بنی اسدی دیپلمات بازنشسته در یادداشتی برای جماران نوشت:
🔸با حضور نخست‌وزیر ارمنستان و رئیس جمهور آذربایجان در کاخ سفید با وساطت ترامپ برای ایجاد کریدور زنگزور به گذرگاه ترامپ با اپراتوری یک شرکت آمریکایی برای ۹۹ سال، در ایران هر کسی بر حسب فهم و گمان خود به ابراز نظر و واکنش پرداخت. برخی اعلام کردند قفقاز مال ماست، بعضی زنگزور را قبرستان مزدوران ترامپ توصیف کردند، عده ای آن را کریدور ناتو عنوان کردند، عده ای آن را حرکتی برای قطع ارتباط زمینی ایران با ارمنستان، برخی این اقدام را محاصره ایران و دخالت بیگانه در منطقه و دیدگاهی آن را شکست دیگری برای ایران ارزیابی کردند.
🔸یکی از کارشناسان در تلویزیون نگرانی خود را از بلا استفاده ماندن کریدور ارس و قطع در آمد ترانزیتی ایران با فعالیت کریدور جدید ابراز کرد. این کارشناس روشن نساخت که در کریدور ارس هیچگونه حق ترانزیت کالایی که بین نخجوان و خاک اصلی آذربایجان مبادله می شود به ارمنستان تعلق نمی گیرد؛ در حالی که در کریدور جدید بخشی از این حق ترانزیت عاید ارمنستان می گردد.
🔸به علاوه، با حضور لابی ارمنستان در آمریکا و حضور سرمایه داران ارمنی آمریکایی باز هم به نفع ارمنستان تمام می شود و از زیر فشار آذربایجان تا حدودی خلاصی پیدا می کند. ضمن اینکه حاکمیت ارمنستان بر مرزهای بین المللی خوداز جمله کریدور زنگزور همچنان باقی می ماند. البته زیان ناشی از حق ترانزیت ایران با قطع حق ترانزیت کریدور ارس باید با ابتکارات و تلاش‌های دیگر جبران شود.
❌ در این میان، رسانه های فارسی زبان وشخصیت های ایرانی خارج از کشور این حادثه را شکست دیگری برای جمهوری اسلامی دانستند.
♨️ به یاد دارم در اواخر دوره شوروی سابق در زمان گورباچف، قبل از استقلال جمهوری آذربایجان عده ای آذری آن سوی مرز با سست شدن زنجیر روس‌ها و در حسرت وطن اصلی خود که با زور روس‌ها جدا شده بود خود را به ارس زدند تا به ایران برسانند؛ هرچند می دانستند که ممکن است اسیر امواج ارس شوند و هرگز به ایران نرسند که در واقع بعضا همین اتفاق هم افتاد. آن روزها حسرت پیکر واحد ایران در دوسوی مرز فکر و ذکر خیلی ها را به خودمشغول کرده بود و رؤیای ایران پهناور بر احساسات مستولی شده بود، ولی افسوس که این رویا تعبیر نشد و صحنه با فروپاشی شوروی، مساعد قدرت گیری کمونیستهای سابق آذری شد. در این میان وضعیت بد اقتصادی و شرایط ناگوار آذربایجان، کهنه کمونیست عضو کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی، یعنی حیدر علی اف، در نخجوان دست یاری به سوی ایران دراز کرد که البته بی پاسخ هم نماند.
♨️ جمهوری نو پای آذربایجان در حالی که با مشکلات اقتصادی مواجه بود، شاهد در گیری با همسایه خود ارمنستان شد و از آنجائی که ارمنستان در موضع قدرت برتر بود و دست بالا را داشت شاهد فرار تعداد زیادی آذری از منطقه قره باغ شد و در قره باغ با حمایت ارمنستان جمهوری خود مختار اعلام گردید. در این شرایط ایران با هدف و تمایل خیر خواهانه دست به اقدام میانجیگری بین دو کشور جدید زد. به یاد دارم به عنوان عضو جوان این هیأت میانجیگری، به باکو، ایروان و حتی قره باغ نیز سفر کردیم. نظر اصلی ایران ایجاد صلح و آرامش در قفقاز بود. در مذاکرات قره باغ وزیر دفاعی در کابینه خود مختار قره باغ حضور داشت که طرحی برای ایجاد شکافی در خاک اصلی آذربایجان و ایجاد کریدور دیگری برای اتصال مناطق ارمنی با ایران علاوه بر کریدور زنگزور عنوان کرد که بر اساس این طرح و ایده، آذربایجان به سه قسمت جدا از هم تقسیم می شد. البته هیأت میانجیگری ایران از این طرح استقبال نکرد و مخالفت خود را با تغییر مرزها اعلام کرد و در آن شرایط حساس به آذربایجان کمک شایانی کرد.
♨️ همچنین در حالی که شوروی رو به فروپاشی بود و قومیت های مختلف برای خودمختاری و استقلال تلاش می کردند، خاطره پیمان‌های ننگین گلستان و تر‌کمانچای و حسرت اقوام جدا شده از پیکر اصلی مام وطن ایران نقل محافل شد که قوم تالش در آذربایجان نیز در این حسرت بعضا نواهایی سر می داد. در حالی که آذربایجان در ضعف و گرفتاری غوطه‌ور بود، ایران خواهان یکپارچگی و آرامش در این‌کشور نو پا بود که روزی از مام وطن جدا شده‌بود .
🔸متأسفانه هیئت میانجیگری ایران به هدف خود که صلح و آرامش در قفقاز بود نائل نشد، زیرا روس ها که خود را مالک منطقه می دانستند، حاضر نبودند اعتبار صلح به پای ایران نوشته شود و نام خوشی از ایران در اذهان مردم قفقاز به یادگار بماند./ جماران
https://www.jamaran.news/fa/tiny/news-1678317
🇮🇷🏴 @jamarannews
