✍فرهاد قدوسی
مردم اغلب می‌گویند ایران به دلیل تحریم‌های آمریکا و غرب فاقد پدافند هوایی مناسب است، و اگرچه این تا حدودی درست است، اما دور از حقیقت کامل است. مسئله عمیق‌تر در بی‌تصمیمی استراتژیک، بی‌اعتمادی عمیق—خصوصاً نسبت به چین—و مجموعه طولانی از فرصت‌های از دست رفته نهفته است. ایران فرصت‌های متعددی برای ایجاد سیستم پدافند هوایی قابل اعتماد داشت، اما بارها و بارها تصمیم گرفت عمل نکند.
یکی از واضح‌ترین فرصت‌ها در اکتبر ۲۰۲۰ به وجود آمد، زمانی که تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران رسماً منقضی شد. این درها را برای تهران باز کرد تا به طور قانونی سیستم‌های تسلیحاتی پیشرفته از روسیه و چین، از جمله جنگنده‌ها، سکوهای پدافند هوایی، و شبکه‌های نبرد یکپارچه خریداری کند. ایران اقداماتی انجام داد—گزینه‌ها را بررسی کرد، از کارخانه‌ها بازدید کرد—اما در نهایت، متعهد شدن به راه‌حل قابل اجرا را انتخاب نکرد.
در ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، مقامات نظامی ایرانی از چین بازدید کردند تا J-10CE، جنگنده مدرن نسل ۴.۵ را که پاکستان اخیراً به دست آورده بود، بررسی کنند. J-10CE بیش از یک هواپیما است: به عنوان بخشی از دکترین جنگ شبکه‌ای ارائه می‌شود، شامل رادار، سیستم‌های جنگ الکترونیک، زیرساخت پیوند داده، و پشتیبانی کامل آموزش خلبان. به طور خلاصه، یک بسته رزمی آماده استفاده است.
پاکستان این را تشخیص داد و اعتماد کاملی به سیستم چینی نشان داد. آن اعتماد ثمر داد. در درگیری هوایی هند-پاکستان ۲۰۲۵، پاکستان از این سیستم یکپارچه—خصوصاً J-10CE مسلح به موشک برد بلند PL-15—با اثر ویرانگر استفاده کرد. مقامات پاکستانی بعداً ادعا کردند که شش هواپیمای هندی، از جمله چهار رافائل را سرنگون کرده‌اند، و اینکه آن‌ها قفل رادار روی حداقل پانزده جت هندی داشتند اما تصمیم گرفتند خودداری کنند.
ایران، علی‌رغم ارائه همان سیستم، دست کشید. فقط J-10 نبود که رد کرد. مقامات ایرانی همچنین JF-17 “Thunder” (در چینی به عنوان 枭龙 شناخته می‌شود)، جنگنده‌ای که مشترکاً توسط چین و پاکستان توسعه یافته را بررسی کردند، و دوباره فرصت را از دست دادند.
در عوض، ایران در ۲۰۲۳ به روسیه روی آورد، در زمانی که مسکو قبلاً درگیر جنگ در اوکراین بود که در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ آغاز شده بود. تهران سعی کرد Su-35 بخرد و، جاه‌طلبانه‌تر، می‌خواست کل خط تولید را برای مونتاژ داخلی خریداری کند. اما دو سال بعد، تا اواسط ۲۰۲۵، حتی یک Su-35 هم به ایران نرسیده است. نه هواپیما. نه خط تولید. نه سیستم‌های آموزشی. نه تغییری در آمادگی رزمی.
در این نقطه، انتظار می‌رود ایران گزینه‌هایش را دوباره ارزیابی کند و خرید از چین را در نظر بگیرد. اما این کار را نکرد. ایران ترجیح داد اصلاً هیچ جنگنده جدیدی نداشته باشد تا اینکه به فناوری چینی متکی باشد. دلیل؟ باور عمیق‌الریشه که تجهیزات دفاعی چینی کیفیت پایین‌تری دارند.
مورد موشک ضدکشتی C-802، سیستم چینی که ایران در اوایل دهه ۲۰۰۰ به دست آورده بود را در نظر بگیرید. مهندسان ایرانی، متقاعد شده بودند که نقص‌هایی در طراحی اصلی چینی وجود دارد، سیستم هدایت موشک را بدون مشورت با چین تغییر دادند. آزمایش‌های بعدی شکست خوردند: موشک‌ها هر بار اهدافشان را از دست دادند. وقتی تکنسین‌های چینی برای پشتیبانی پس از فروش فراخوانده شدند، متوجه شدند مشکل در سیستم اصلی نبود—در تغییرات ایران بود. پس از بازگرداندن به تنظیمات کارخانه، موشک‌ها دقیقاً همان‌طور که در نظر گرفته شده بود عمل کردند.
@Sahamnewsorg
